20. yüzyılın Türk alimleri.

Her kese Merhaba arkadaşlar. Bugünkü yazımda hayatlarının büyük kısmını 20. yüzyılda geçirmiş, yaşamış Türk tarihine, bilimine büyük katkıda bulunmuş Türk alimlerinden bahsedeceyim. O alimlerin listesini aşağıda veriyorum ve doğum tarihlerine göre sıralıyorum.

• İbnülemin Mahmut Kemal İnal
• İsmail Hakkı Uzunçarşılı
• Mehmet Fuad Köprülü
• Zeki Velidi Togan
• Abdülbaki Gölpınarlı
• Reşat Ekrem Koçu
• Nihal Atsız
• İbrahim Kafesoğlu
• Osman Turan
• Halil İnalcık
• Tahsin Yazıcı
• Bahaeddin Ögel
• Faruk Sümer

İbnülemin Mahmut Kemal İnal 1871-1957 yıllarında yaşamış, son devir Osmanlı sadrazamları, şairleri, hattatları üzerine yazdığı biyografileri ve tarih bilgisiyle tanınmış alimdir.

Bilim camiasında İbnülemin'in en popüler eserleri şunlardır.

• Son Asır Türk Şairlei
• Osmanlı devrinde Son Sadrazamlar
• Son Hattatlar

İsmail Hakkı Uzunçarşılı

İsmail Hakkı Uzunçarşılı 1888-1977 yıllarında yaşamış, Osmanlı devletinin teşkilatları, Osmanlı tarihi üzerine yazdığı eserleriyle tanınmış alimdir. 

Bilim camiasında Uzunçarşılı'nın en popüler eserleri şunlardır.

• Osmanlı Tarihi
• Osmanlı Devleti Saray Teşkilatı
• Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı
• Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye teşkilatı 
• Osmanlı Devleti Teşkilatında Kapıkulu Ocakları

Babürlü hükümdarlarının minyatürlü hatıratları.

Merhaba arkadaşlar. Bu yazımda dört Babürlü hükümdarının hatıratlarından bahsedeceyim. O hatıratlar, dönemindeki Babürlü hükümdarının hayatını ve yaptığı savaşları anlatıyor ama diğer tarihi eserlerden, hatıratlardan süslü-püslü minyatürleriyle dikkat çekiyor. Bildiyimiz gibi Babürlü İmparalorluğu 1526-1858 yıllarında Güney Asyada bugünkü Hindistan, Pakistan ve Bangladeş de var olmuş bir devletdi. Bahsedeceyim hatıratlar şunlardır.

• Babürname
• Ekbername
• Tüzük-i Cihangiri
• Padişahname

Babür Şah gergedan avında. Babürname'den 
bir minyatür. 1530 dan önceye ait.
National Museum, New Delhi.

Babürname Babür Şah'ın (1526-1530) yazdığı, kendi hayatını anlattığı dünya çapında ilgiye kavuşmuş minyatürlerle süslenmiş hatırat kitabıdır. 

Babür Şah hatıratını kendi ana dilinde Çağatay Türkçesi'nde yazmışdır. Eserde 57 tane minyatür var. Babürname ismi Farsça Babür'ün kitapı anlamına geliyor. Esere bu isimden başka Vekayi, Vakıat-ı Baburi, Vekayiname-i Padişahi ve Baburiyye dendiği gibi Farsça tercümelerinde de çok defa Tüzük-i Babüri ismini alır. En yaygın adı Babürname olmakla beraber iki yerinde Babür-Şah ondan Vekayi diye bahsetmesine bakılarak son zamanlarda bu isim tercih edilmeye başlanmıştır. Divanındaki bir rubaisinde de hatıratını Vekayi adıyla zikretmiştir. Babürname şu cümleyle başlıyor.

Babürlü elmasları

Merhaba arkadaşlar. Bugünkü yazımda diğer yazılarımdan farklı bir konudan bahsedeceyim. Konu Babürlü elmaslarıdır. Yani bir zamanlar Babürlü hükümdarlarının en değerli mücevherlerinden olan elmaslar. Babürlü İmparatorluğu 1526-1857 yıllarında var olmuş bir devlet idi. Bu elmaslar Babürlülerin gerileme döneminde bir çok sahip eli değiştirmiş, bazıları ise kaybolmuştur. Bahsedeceyim elmaslar şunlardır.

• Derya-i Nur
• Kuh-i Nur
• Nur ül-Ayn

Derya-i Nur. 

Derya-i Nur dünyadaki en büyük elmaslardan biridir, yaklaşık ağırlığı 182 karattır (36 g). 

Bu elmas Tahran şehrinde, İran Merkezi Bankasının Mücevher Müzesinde tutuluyor ve sergileniyor. Rengi uçuk pembedir, elmasların en nadir bulunanlarından biridir. Derya-i Nur ışığın denizi anlamına geliyor. Derya kelimesi Farsça, Nur kelimesi ise Arapçadır. Elmas ünlü Golkonda (Güney Hindistan) elmas madenlerinden çıkarılmıştır. Bu elmasa ilk önce Hindistanda Kakatiya hanedanı, sonra Türk kökenli Halaç hanedanı sonra ise Babürlü hükümdarları sahip olmuştur. Afşarlı hükümdarı Nadir şah 1739'ta Karnal savaşında Babürlüleri yenib Dehli şehrini ele geçirdikden sonra Derya-i nur elması dahil olmakla bir çok Babürlü mücevherlerine sahip olmuştur. 

Türk hükümdarlarının ilginç unvanları

Merhaba Arkadaşlar. Bu yazımda Türk Hükümdarlarının kullandığı bazı ilginç unvanlardan söz edeceyim. O unvanların listesini aşağıda veriyorum.

• Sahib-i Kıran
• Sultan ül-Berreyn Hakan ül-Bahreyn
• Hadim ül-Harameyn
• Kayser-i Rum
• Zillullah fi-l-Arz

Emir Timurun portresi. 15-ci yüzyıl.

Sahib-i Kıran unvanı yıldızların bahtına hüküm eden, büyük fatih, dünya hükümdarı anlamına geliyor. 

Unvandakı her iki kelime Sahib ve Kıran kelimeleri Arapçadır. Kıran kelimesi tek başına kullanıldığı zaman Jüpiter'le (Müşteri) Satürn'ün (Zuhal) aynı burçta bulunması anlamına geliyor. Sahib-Kıran unvanı İlk defa Emir Timur (1370-1405) tarafından kullanılmışdır. Bundan sonra popüler bir ünvan olarak yaygınlaşarak yalnızca Timurluların değil Babürlü, Safevi ve Osmanlı hükümdarlarının resmi unvanlarında sıklıkla görülmüştür. Babürlü hükümdarı Şah Cihan (1628-1658) kendisi için Sahib-i Kıran-ı Sani (İkinci Sahib-i Kıran) unvanını kullanmıştır.

Eski Öz Türkçe isimler

Merhaba arkadaşlar. Bugünkü yazımda Eski Öz Türkçe isimlerin yaygın biçimlerinden örneklerle bahsedeceyim. Başlığı uzatmadan hemen konuya geçiyorum. Türkçe isimlerin yaygın şekillerini aşağıdakı gibi kategorize etmek olar.

• Sonu mış, miş şeklinde biten adlar örneyin Kutalmış, Toktamış, Sülemiş
• Sonu boğa kelimesiyle biten adlar örneyin Altanboğa, Urunboğa, Timurboğa
• Sonu tay kelimesiyle biten adlar örneyin Aktay, Çağatay, Turuntay
• Sonu cık, cuk, ekleriyle biten adlar örneyin İnalcık, Buğracuk, Atacuk
• Sonu tegin kelimesiyle biten adlar örneyin Alp Tegin, Gümüş Tegin, Sebük Tegin
• Önü bay kelimesiyle başlayan adlar örneyin Baybars, Baysungur, Baykara
• Bazen adların önüne yön bildiren ak, kara, kızıl, gök kelimeleri ekleniyor.

Sonu mış, miş ekleriyle biten isimler. Örnekleri veriyorum.

Utamış Abbasi veziri (862-863)
Almış İdil Bulgar hükümdarı (10. yüzyıl)

Kutalmış Selçuklu şehzadesi (11. yüzyıl)
Çökürmüş Selçuklulara bağlı Musul atabeyi (1102-1109)

İltutmuş Dehli sultanı (1210-1236)

Sülemiş Memlük sultamı (1279)

İslam Dünyasındaki bilimi etkilemiş yunan bilim adamları.

Her kese merhaba arkadaşlar. Bugünkü yazımda İslam Dünyasındaki bilimi etkilemiş Yunan bilim adamlarından ve onların etkilerinden bahsedeceyim. Eski Yunan bilim adamları çoktur. Ben en fazla etki yapmış olanların listesini aşağıda veriyorum.

• Sokrat                Felsefe
• Platon                Felsefe
• Aristo                 Felsefe
• Öklid                  Geometri
• Arşimet             Matematik
• Dioskarides     Botanik
• Batlamyus        Coğrafya
• Galen                  Tıp

Sokrat öğrencileriyle birlikde. 13. yüzyıl. Topkapı Sarayı
 Müzesi Kütüphanesi (TSMK)

Sokrat MÖ 470-399 yıllarında Atinada yaşamış antik Yunan filosofu, Batı Felsefesinin kurucularından biridir.

Onun en ünlü sözü  

Bildiğim bir şey varsa o da hiçbir şey bilmediğimdir. 

Sokrat'ın ünlü öğrencileri filozof Platon ve Ksenofon'dur. Müslümanlar, Yunanca ve Süryanice'den Arapça'ya yapılan tercümeler esnasında Platon'un eserlerinden ve Geç Hellenistik dönemde yazılan birtakım yazılar kanalıyla Sokratı tanımışlardır.

Devletin tanıdığı tanrılar yerine kendi icat ettiği tanrılara inanmakta ve bu şekilde kendine ait yeni bir din ortaya çıkarmak istemektedir diye şikayet edildi. Bir heyet önünde kendini savunduysa da mahkemece ölüm cezasına çarptırıldı ve MÖ 399'ta baldıran zehiri içirdilerek idam edildi.

Timurlu mimarisi

Merhaba arkadaşlar. Bugünkü yazımda Timurlu mimarisinden bahsedeceyim. Timurlu Mimarisinin şah eserlerini aşağıda liste şeklinde veriyorum.

• Aksaray
• Bibi Hanım Camii
• Gur-ı Emir
• Gevher Şad Camii
• Uluğ Bey Medresesi
• Uluğ Bey Rasathanesi

Aksaray 1380-1404 yıllarında Şehrisebzde emir Timurun inşa ettirdiyi saraydır. 

Şehrisebz Farsça yeşil şehir anlamına geliyor ve Özbekistandadır. Timur bu şehirin yakınlarındaki Hoca Ilgar köyünde doğmuştur. Aksarayın inşasından önce Timur Semerkant'ta Göksaray ve Bostansaray adında saraylar yaptırmıştır. Fakat Göksaray ve Bostansaray'ın maalesef harebeleri günümüze ulaşmıştır.

Aksaray'ın günümüze ulaşan kısımları.

Timurlularda Türkçe isimler

Bu yazımda Timurlu hanedanında olan Türkçe isimlerden ve bunlarla ilişkili diğer konulardan bahsedeceğim. Timurlular 1370-1506 yıllarda Orta Asya'da kurulmuş bir Türk devletidir. Timur ismi Türkçe kökenli bir isimdir və demir anlamına geliyor. Timurun 4 oğlu olmuşdur. Onlar Cihangir, Ömer Şeyh, Miran-Şah ve Şahruh dur. Emir Timur kendi erkek çocuklarına 3-ü Farsça 1-i Arapça kökenli olan isimler vermiştir. Timurlulardan ismi Türkçe olan ünlü hükümdarlardan, şahıslardan Uluğ Bey, Baysungur, Soyurğatmış, Hüseyin Baykara'nı örnek göstermek olar.

Uluğ Beyin minyatürü. 1425-1450. 

Uluğ Bey 1447-1449 yıllarda Timurlu hükümdarı ve ünlü astronom ve matematikçisi olmakla büyük bir bilim adamı idi. 

Uluğ Bey ünvanı Timurlulardakı emir-i kebir ünvanının Türkçe karşılığıtır. Semerkant'da Uluğ Bey medresesini ve büyük bir resethane kurmuştur. Babası Timur'un oğlu Şahruh annesi bir Türk hanımı Gevher Şad Ağa idi. 
Uluğ Bey’in saray şairleri arasında Sekkaki’nin özel bir yeri vardı. Sekkaki, Uluğ Bey için yazdığı kasidede, 

“Felek ne kadar dönerse dönsün / Ne senin gibi âlim bir hükümdar ne de benim gibi bir Türk şairi gelecektir” 

diyerek hem onu hem kendini övmüştür. Matematik ve astronomi alanındaki üstün başarıları yanında Uluğ Bey’in mimaride bıraktığı eşsiz eserleri de günümüze ulaşmışdır.
Uluğ Bey bilhassa astronomi ve matematiğe ilgi göstermiş, bu alanlardaki çalışmalarıyla üne kavuşmuştur. Semerkant Rasathânesi