Eski Öz Türkçe isimler

Merhaba arkadaşlar. Bugünkü yazımda Eski Öz Türkçe isimlerin yaygın biçimlerinden örneklerle bahsedeceyim. Başlığı uzatmadan hemen konuya geçiyorum. Türkçe isimlerin yaygın şekillerini aşağıdakı gibi kategorize etmek olar.

• Sonu mış, miş şeklinde biten adlar örneyin Kutalmış, Toktamış, Sülemiş
• Sonu boğa kelimesiyle biten adlar örneyin Altanboğa, Urunboğa, Timurboğa
• Sonu tay kelimesiyle biten adlar örneyin Aktay, Çağatay, Turuntay
• Sonu cık, cuk, ekleriyle biten adlar örneyin İnalcık, Buğracuk, Atacuk
• Sonu tegin kelimesiyle biten adlar örneyin Alp Tegin, Gümüş Tegin, Sebük Tegin
• Önü bay kelimesiyle başlayan adlar örneyin Baybars, Baysungur, Baykara
• Bazen adların önüne yön bildiren ak, kara, kızıl, gök kelimeleri ekleniyor.

Sonu mış, miş ekleriyle biten isimler. Örnekleri veriyorum.

Utamış Abbasi veziri (862-863)
Almış İdil Bulgar hükümdarı (10. yüzyıl)

Kutalmış Selçuklu şehzadesi (11. yüzyıl)
Çökürmüş Selçuklulara bağlı Musul atabeyi (1102-1109)

İltutmuş Dehli sultanı (1210-1236)

Sülemiş Memlük sultamı (1279)
Sargatmış Memlüklü ordu komutanı (14. yüzyıl)

Toktamış Altın Orda hanı (1380-1395).

Soyurğatmış, Batı Çağatay hanı (1370-1384).
Durmuş Safevilerin Herat beylerbeyi (1521-1525).

Sonu boğa kelimesiyle biten adlar.

Kürboğa Selçuklulara bağlı Musul atabeyi (1096-1102)
Kitboğa Memlüklü sultanı (1294-1296)

Tayboğa Memlüklü kavsname (okçuluk) eseri yazarı (14. yüzyıl)

Altanboğa Memlüklü yazar (14. yüzyıl)
Altunboğa Memlüklü Şam valisi (14. yüzyıl)

Urunboğa Memlüklü yazar (14. yüzyıl)
Kutluboğa Memlüklü ordu komutanı (14. yüzyıl)

Yalboğa Memlüklülerin Şam valisi (1340-1350)
Timurboğa Memlüklü sultanı (1467-1468)

Sonu tay kelimesiyle biten adlar. Tay Türkçe yavru at demektir.

Çağatay Çağatay Hanlığının ilk hükümdarı (1227-1241)

Turuntay Memlüklü ordu komutanı (13. yüzyıl)

Aktay Memlüklü ordu komutanı (13. yüzyıl)

Kırtay Memlüklü ordu komutanı (13. yüzyıl)
Moğultay Memlüklü alim (1290-1361)
Aruktay Memlüklü ordu komutanı (14. yüzyıl)
Oktay Memlüklü ordu komutanı (14. yüzyıl)

Sonu cık, cuk, ekleriyle biten adlar. Bu ekler küçültme anlamını veriyor. 

İnalcık Harezimrşahın Otrar valisi (13. yüzyıl)

Buğracuk Gazne hükümdarı Sebükteginin kardeşidir (10. yüzyıl)
Atacuk bir Memlüklü alimdir. Asıl ismi Altanboğa el-Husami en-Nasiri ydi. (14. yüzyıl)

Tegin kelimesi önceleri yalnız hükümdar soyundan gelen erkek çocuklara verilen unvandı. Fakat sonradan şahsın Memlük (köle asker) kökenli olmasını gösteren bir isim oldu. Tegin kelimesi bazen tigin ve ya tekin şeklinde de yazılıyor.

Kül Tegin Göktürklerin devlet adamı (684-731)

Alp Tegin Gazne emiri (961-963)

Bilge Tegin Gazne emiri (966-975)
Böri Tegin Gazne emiri (975-977)

Sebük Tegin Gazne emiri (977-997)
Bal Tegin Fatimilerin Şam valisi (983)
Mencu Tegin Fatimilerin Şam valisi (993-996)

Gümüş Tegin Selçuklu ordu komutanı (11. yüzyıl)
Kutluk Tegin Selçuklu ordu komutanı (11. yüzyıl)

Anuş Tegin Selçukluların Harezim valisi (1077-1097)

Sav Tegin Selçuklu ordu komutanı (11. yüzyıl)

Tuğ Tegin Selçuklulara bağlı Şam atabeyi (1104-1128)
Mengli Tegin Selçuklu atabeyi (12. yüzyıl)
Ay Tegin Memlüklü ordu komutanı (13. yüzyıl)

Bay kelimesi eski Türkçe de zengin demekdi.

Baybars Memlük sultanı (1260-1270) 

Baysungur Akkoyunlu hükümdarı (1490-1492)

Baykara Timurlu hükümdarı (1470-1506)

Türk kültüründe dört rengin (ak, kara, kızıl, gök) sembolik anlamı vardır. Eski Türkçede bu kelimeler aynı zamanda yön de bildiriyordu. Ak batı, kara kuzey, kızıl güney, gök doğu anlamına da geliyor.

Ak Kuş Memlüklü ordu komutanı (13. yüzyıl)
Ak Boğa Memlüklü ordu komutanı (14. yüzyıl)
Ak Böri Selçuklu ordu komutanı (11-12. yüzyıl)
Ak Sungur Selçukluların Halep valisi (1086-1094)
Ak Timur Osman Gazi nin yeğeni (13-14. yüzyıl)
Kara Kuş Selahettin Eyyubinin ordu komutanı (12. yüzyıl)
Kara Sungur Selçukluların Gence valisi (12. yüzyıl)
Kara Arslan Artuklu hükümdarı (1144-1167)
Gök Böri Begteginliler’in son hükümdarı (1190-1233)
Kızıl Arslan Azerbaycan atabeyi (1186-1191)



Kaynakça.

Cambridge History of Iran. Volume 5.

Cambridge History of Egypt. Volume 1.

İslam Ansiklopedisi.